Тэма выбітных людзей: якія цікавыя кнігі вышлі на пачатку года ў Беларусі?

Перад аўтарамі кнігі - доктарам педагагічных навук, прафесарам, заслужаным дзеячам навукі Беларусі Аляксандрам Радзьковым, прэс-сакратаром Прэзідэнта Наталляй Эйсмант, намеснікам кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Беларусі Уладзімірам Пярцовым і старшынёй Саюза пісьменнікаў, дырэктарам выдавецтва "Беларусь" Аляксандрам Карлюкевічам - стаяла няпростая задача. Наталля Эйсмант акрэсліла яе так: "…напомніць, які шлях прайшоў і які шлях праходзіць сёння наш Прэзідэнт, колькі ён зрабіў і робіць штодня для кожнага з нас, нашай краіны".
Грунтоўная праца над выданнем працягвалася каля трох гадоў. Урэшце атрымалася кніга, якая паслядоўна распавядае пра шлях Прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі - ад дзяцінства да выступленняў на міжнародных трыбунах. Тут і гісторыя, і архіўныя дакументы, і атэстаты, і граматы, і выказванні, і цытаты. Усё гэта не можа не зацікавіць як айчыннага, так і замежнага чытача. Таму да першапачатковага тыражу 5 тысяч экзэмпляраў вырашана дадаць яшчэ 10 тысяч. Верагодна, кнігу выдадуць таксама на англійскай мове.

Тэму асобы ў гісторыі працягнем кнігай Алеся Марціновіча "Лица во времени". Прысвечана яна сапраўдным тутэйшым геніям, унёсак якіх цяжка пераацаніць. Іх імёны ўвекавечаны ў архітэктурна-скульптурнай кампазіцыі "Залатое кольца беларускай навукі", змешчанай каля Нацыянальнай акадэміі навук, - напэўна, бачылі? З дапамогай аздобленага ілюстрацыямі і цытатамі выдання цяпер можна заглыбіцца ў жыццё і творчасць "залатой сямёркі". Аўтар вядзе нас са стагоддзя XII - у XX, пачынае з заснавальніка філалагічнай і навукова-філасофскай традыцыі, пісьменіка, прапаведніка Кірылы Тураўскага, першадрукара, перакладчыка, асветніка Францыска Скарыны, паэта, драматурга, багаслова Сімяона Полацкага. Следам распавядае пра ваеннага інжынера, тэарэтыка і практыка артылерыі Казіміра Семяновіча. Потым трымае ў полі зроку асобу Яўстафія Тышкевіча з яго спадчынай у галіне археалогіі, этнаграфіі, фальклору, Яўфімія Карскага з яго даследаваннямі беларускай мовы, літаратуры, палеаграфіі.
Грунтоўны аповед завяршаецца трагічнай фігурай Усевалада Ігнатоўскага - гісторыка, акадэміка, першага прэзідэнта Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі і адначасова дырэктара Інстытута гісторыі… Адзін з аўтараў ідэі праекта акадэмік Уладзімір Гусакоў трапна заўважыў у прамове: "У вобразах… геніяў нацыі сімвалічна захавана праца мноства беларускіх вучоных, якія, нягледзячы на цяжкасці і няўдачы, заўсёды ішлі наперад, ад адкрыцця да адкрыцця, дзеля развіцця і росквіту нашай Айчыны".

Калі працягваць тэму выбітных людзей, нельга абысці ўвагай сапраўднага генія сваёй справы, нашага сучасніка - фотажурналіста Анатоля Клешчука. У 2023 годзе ён пайшоў з жыцця, але засталася бясконцая колькасць каларытных фотаздымкаў. З 1993 года імі насычаўся ці не кожны нумар старэйшай штодзённай газеты "Звязда", а яшчэ фотаальбомы, тэматычныя выставы, у тым ліку міжнародныя. Мне пашчасціла працаваць поруч з Анатолем шмат гадоў. Памятаю, як ён радаваўся вынікам сваёй працы, любіў, калі навакольныя падзялялі з ім гэту радасць. Гартаючы яго новы фотаальбом "Беларусь. Зямля пад белымі крыламі", зноў бачу тую любоў, з якой Анатоль ладзіў творчы працэс, каб злавіць веліч і хараство розных рэчаў, з’яў, персанажаў. Яму падабаліся камандзіроўкі, калі можна было мала спаць і шмат працаваць, - майстар праехаў і прайшоў па краіне не адну тысячу кіламетраў, - каб зафіксаваць імгненні жывога жыцця. Вось дарога паміж азёр на Полаччыне, паводка на Нёмане ў Чавускім раёне, Дзвінскі бераг у Друі на Браслаўшчыне, ранак на балоце Ельня ў Віцебскай вобласці, неба праз руіны храма ў вёсцы Смальяны Аршанскага раёна, пабеленыя снегам дахі ў вёсцы Гайна Лагойскага… Усе гэтыя краявіды змешчаны ў альбоме па порах года, пачынаючы з вясны. Яна, дарэчы, не за гарамі…
"А самых лепшых - час не беражэ.
Канае лета перапёлкай у жыце.
Наведвайце яго - хто быў бліжэй.
А хто далей - дык светла ўспамяніце".

Нахлынулі ўспаміны, а з імі прыгадаліся радкі, напісаныя сорак гадоў таму. Верш "Птах" ды шэраг іншых твораў зоркі паэтычнага слова Яўгеніі Янішчыц напаўняюць свежы зборнік "Непрыручаная птушка", што выйшаў у серыі "Новая бібліятэка беларускай паэзіі". Кніга названа ў гонар аднайменнага верша, прасякнутага настолькі тонкімі і глыбокімі пачуццямі, на якія была здатная, здаецца, толькі яна, Яўгенія Патапчук (яе сапраўднае прозвішча).
Памятаеце, як народны паэт Беларусі Рыгор Барадулін акрэсліў творчасць беларускай Ахматавай: "Зоркі як вершы Жэні Янішчыц - з суму і са святла". Свае першыя вершы дзяўчына напісала яшчэ ў школе, у студэнцкія гады ўжо актыўна друкавалася ў перыёдыцы, а першы зборнік стаў, як тады казалі, сапраўдным прарывам у літаратуры. Дэбют адразу прызналі сталыя творцы, настолькі магутным быў пачатак. Жэня неўзабаве аказалася самай маладой у Саюзе пісьменнікаў. Аднак на жыццё творцы выпалі і крызісы, і прыкрая крытыка, і моцнае каханне - адначасова ўзнёслае і трагічнае, і дэпрэсія, і ранні сыход з жыцця.

"Кожнаму сваё наканавана, разважай не разважай, а нічога не зменіш", - кажа герой апавядання з аднайменнай кніжкі "Любіна сукенка" Валянціны Драбышэўскай. Усё можа быць, калі верыш у лёс. Бывае ён шчаслівым, а бывае… Мільёнам людзей - з розных сем’яў, рознага ўзросту і выхавання, з рознымі марамі ды памкненнямі - выпадае лёс аднолькавы. І тады здараецца так, што ўнучкі гінуць, а бабулі жывуць. Жывуць, каб памятаць.
Вось як баба Агата, якая кожнае 9 Мая ажно да апошняга свайго ўздыху размаўляла з унучкавай сукенкай (гэта ўсё, што засталося на памяць аб чатырнаццацігадовай дзяўчынцы, якая загінула ў першы дзень вайны). "…І чаго людзям не хапае? Жыві і радуйся жыццю з сабой ды людзьмі ў міры і згодзе! Дык не ж… А мы, беларусы, дужыя, мудрыя, працавітыя! Таму і жывём!" - разважала яна сам-насам. Але ж Любіна сукенка - не проста памяць пра ўнучку. Гэта быў абярэг для ўсіх беларусаў. А калі так, то ці магла пасля смерці Агаты згінуць такая каштоўная, намоленая рэч? Вядома, не… Пра другое жыццё незвычайнай сукенкі раю даведацца падчас сямейнага чытання - будзе сапраўды карысна.

| Вядучая рубрыкі Святлана Протас, часопіс "Беларуская думка".

Навошта чытаць? Дзесяць фактаў, якія могуць заахвоціць завітаць у кнігарню
Ад "Івана Шамякіна" да легкавушкі М-20 "Победа". Пра што будзем чытаць узімку?
Ад "Миколки-паровоза" да загадкавага Кітая. Што цікавага з'явілася ў кніжных за месяц